Kibbutz
Kibbutz, İbranicede “topluluk” veya “birlikte” anlamına gelir. İsrail’de ortaklaşa kullanılan yerleşim bölgesinin adı olarak kullanılmakta olup kolektif çiftlik anlamına da gelir. Kibbutzların İsrail’in kuruluşunda çok önemli bir etkisi oldu. İlk kibbutz 1909 yılında kuruldu. Bugün toplam 100 bin nüfuslu 250 kadar kibbutz bulunmaktadır. Başlangıçta kibbutzlar, sadece tarım tabanlıydı. Bugün ise fabrikalar ve sınai üretim, tarım ile eşit seviyeye gelmiştir. Sözde İsrail Devleti kurulmadan önce bu kibbutzlarla Filistin’e yerleşen Yahudiler, kiraladıkları bu arazileri zaman içerisinde baskıyla ve yüksek miktarlarda paralarla satın aldılar. 1948’de İsrail işgal devleti kurulmadan yıllar önce 1909’da Yahudilerin Filistin’de tarım odaklı kibbutz denilen bu çiftliklerden kurmaya başlaması sonrasında bu çiftliklerde güvenliği sağlamak için silahlı milisler görevlendirildi. Bu milisler zamanla Filistinlileri katletmeye başladı. Kibbutzları koruyan bu milisler 1948’den sonra ordunun temelini oluşturdu. Yine Suriye’nin sınırları içinde olan Golan Tepeleri de bu modelle ele geçirildi. 1967’de, Altı Gün Savaşı sırasında Golan’ı işgal eden İsrail, şu anda su ihtiyacının %90’ını karşıladığı bu topraklara 40 kibbutz kurdurarak, bölgeye 20 bin Siyonist’i iskân ettirdi. İşgal zamanında bölgedeki Suriyeli nüfusu 150 bin iken, işgal sonrasında bu sayı 15 bine düşmüştür. Örnek Kibbutz Yerleşkesi Asgari 100 dönüm arazi üzerine kurulan ve dünyada benzeri olmayan İsrail’e özgü bu çiftliklerde en az 15 aile yaşamaktadır. Bir kibbutzun nüfusu 100-2000 arasında değişebilmektedir. Bu ailelerin ortak üretimi sonucu elde edilen gelir, üyelerin yiyecek, giyecek, barınak, sağlık giderleri karşılandıktan sonra, kibbutz üyeleri arasında eşit şekilde paylaştırılmaktadır. Kibbutzlarda Musevilerin dini günü Şabat (her Cumartesi) dışında haftanın 6 günü çalışılır. Üretimde kibbutizm, “Herkes kabiliyetine göre yardım etmelidir.” ilkesine göre işlemektedir. Tüketimde ise bu ilke herkesin ihtiyacına göre olmaktadır. Temel ihtiyaçlar merkezîleşmiş yapılar yoluyla hazırlanan hizmetler tarzında yerine getirilir. Üyeler ev, elbise, yiyecek, ihtiyarlık ve hastalık anında gereken bakımı eşitlik esasına göre paylaşırlar. Ayrıca üyelerin özel ihtiyaçlarına yönelik imkânları da vardır. Bu ihtiyaçlar için ayrılan miktar, kibbutzların refah seviyesine ve kişisel bütçelere bağlı olarak kibbutzdan kibbutza değişmektedir. Ailenin ekonomik sorumlulukları yoktur. Çocuklarla ilgili ebeveynler farklı sorumluluklar yüklenmezler. Kibbutz, ilke olarak çocukların yetiştirilmesini ve eğitilmesini ortaklaşa yapar. Kibbutz çocuklarının çoğu, eğitilmiş bakıcıların nezaretinde çocuk yuvalarında yaşarlar. İlkokul eğitimi her kibbutzda sağlanır. Orta dereceli okullar için birkaç kibbutzun bir araya gelerek oluşturduğu okullar vardır. Çocuklar 18 yaşına kadar 12 yıllık kesintisiz eğitime tâbî tutulurlar. “Sözde” kibbutz uygulama alanları haritası Bilindiği üzere, İsrail toplumunun gelişim süreci, kendine özgü şartları barındırmaktadır. Kibbutz üyeleri bu nedenle yüksek ölçüde siyasi ve sosyal motivasyona sahiptir. Dünyada başka hiçbir yerde kibbutzlara benzer bu denli organize ve kitlesel yerleşim yerleri bulunmamaktadır. Ancak, İsrail için önemi olmasına rağmen kibbutz modelinin İsrail toplumu kurumlarına hâkim olacağı da beklenmemektedir.
